EKRANLAR(MONITORS)

Programların çıktısını göstermek ve kullanıcı ile programların etkileşimini sağlamak için
kullanılır. Günümüzde yaygın olarak CRT ve LCD monitörler kullanılır. Yaygın monitör
üreticilerinden Phillips, Nec, Dell, LG, Vestel, Samsung, Viewsonic firmaları sayılabilir.

Şekil 49. CRT ve LCD ekranlar
Ekran Parametreleri
Çözünürlük: Ekranların çıktıları(resim, video, program ara yüzü…) gösterirken kullanacağı
nokta sayısını gösterir. Bu noktalara piksel denmektedir. Örneğin gösterilecek bir resim için
ekranın çözünürlüğü ne kadar büyük olursa resim daha fazla ayrıntıyla gösterilir. Yaygın
çözünürlük değerlerinden 800x600, 1024x768, 1280x1024 değerleri vardır. Masaüstü
bilgisayarlarda yaygın olarak 800x600 ve 1024x768 değerleri kullanılmaktadır. Çözünürlük
azaldıkça ekrandaki resimler daha büyük ve kalitesiz görülecektir. Çözünürlük açısından en
avantajlı CRT tip ekranlardır.
Çoklu Çözünürlük: CRT ekranlar çoklu çözünürlük değerlerini desteklerken diğerleri bunu
desteklemez. Destekleseler de görüntü bir çözünürlük değerinde en iyi diğerlerinde ise çok
kötü olur.
LCD ve Plazmalarda çözünürlük geniş bir aralığa sahip değildir.
Ekran boyutu: Ekranın köşegen uzunluğunu gösterir. inç olarak ifade edilir. 17, 19, 21, 23,
101… gibi değerler vardır. Ekran boyutu için LCD’ler de görülebilir alan(kasa hariç)
kastedilirken CRT ekranlarda kasa dahil edilmektedir.
Not: 1 inç = 2.54 cm değerindedir.
İki Piksel Arası Uzaklık(Dot Pitch): Ekranda iki piksel arası en yakın uzaklığı belirler. Uzaklığın
az olması daha fark edilebilir, keskin renk geçişlerinin olduğu görüntüler anlamına gelir.
Günümüzde 0.21, 0.24, 0.25, 0.27, 0.28 mm gibi değerler vardır.

Şekil 50. CRT monitörlerde kullanılan maske tiplerinde iki nokta arası uzaklık gösterimi.
En/Boy Oranı(Aspect Ratio): Ekranın en ve boy oranlarını gösterir. Genelde bu oran 4:3’dür.
Mesela 1024x768 çözünürlüğe sahip bilgisayarda en boy oranı görüldüğü gibi 4:3 dür. Ama
günümüzde 16:9, 16:10 gibi oranlarda mevcuttur. 16:9 oranına WideScreen(geniş ekran) ekran
denilmektedir.
Ekran Tazeleme Oranı(Refresh Rate): Ekranın baştan aşağıya saniyede taranma sayısını
gösterir. Başka bir deyişle ekrandaki görüntünün saniyedeki oluşturulma sayısıdır. Düşük orana
sahip ekrandaki görüntüler titrer ve dolayısıyla kullanıcının gözünü yorar. Günümüzdeki hemen
tüm CRT ekranlar NEC firmasına ait MultiSync özelliğine sahiptir. Bu özellik ekranın farklı
tazeleme ve çözünürlük değerlerine sahip olabileceğini gösterir.
Ölü Pikseller: Ölü pikseller görüntü değiştiği halde rengi değişmeyen ekran üstündeki
noktalardır(piksel). Özellikle LCD ekranlarda bazı pikseller özelliğini üretim aşamasında
yitirebilmektedir. Bu durumda ekranın belirli noktaları görüntü içerisinde sırıtmaktadır. Birçok
üretici ölü piksellerin birkaç adedini garanti kapsamına dahi almamaktadır. LCD ekran almadan
önce mutlaka ölü pikseller açısından kontrol etmek yararlı olur.
Çıkışlar: Ekranlar, ekran kartlarına bağlandığına göre bağlantı noktaları arasında uyumluluk
olması gerekir. Günümüzde DVI ve D-SUB tipi çıkışlar vardır. Ekran kartı DVI çıkışa sahipse daha
iyi resim kalitesi sunduğu için DVI çıkışlı bir ekran karı alınmalıdır. Çünkü DVI dijital olarak
çalışır ve dolayısı ile analog çevrime gerek kalmaz. Bilinmelidir ki analogdan dijitale veya
dijitalden analoga çevrim yapılırken veriler azda olsa bozulmaktadır.

Şekil 51. Ekran çıkış portu tipleri
Tepki Süresi: Özellikle LCD ekranların seçiminde önemlidir. Bir pikselin istenen rengi alması
için geçen süre onun tepki süresidir. Ekranlardan bu sürenin az olması istenir. Tepki süresi hızlı
değişen video ve oyun sahnelerinde hayalet görüntülerin oluşmaması için önemlidir. Daha net
görüntüler elde etmek için düşük tepki süresine sahip LCD ekranlar alınması gerekir.
Şekil 52. Tepki süresinin görüntüye etkisi(plazma-lcd.tv)
Görüş Açısı: Ekrana belirli bir açıdan bakıldığında oluşan renk kaybıdır. CRT ve Plazma
ekranlarda görüş açısı daha iyidir.
Şekil 53. Görüş açısına göre LCD ve Plazma farkı(plazma-lcd.tv)
CRT(Cathode Ray Tube) Monitörler
Küçük boyutlarda binlerce kırmızı, yeşil ve mavi fosfor kaplı tabakadan oluşan bir ekrana,
elektron demetinin çarptırılmasıyla görüntü oluşturulur. Elektron demeti fosfor tabakaya
çarpmadan önce ince metal bir maskeden(shadow mask veya aperture grill) geçirilir. Amaç
elektronları aynı noktaya odaklamak ve başıboş elektronların ekran üzerinde görüntüyü
bozmalarını engellemektir. Shadow mask, küçük deliklerden oluşan şekildeki ince film
tabakadır. Aperture Grill ise Sony tarafından shadow mask a rakip olarak çıkarılmış maske
yöntemidir. Düşey doğrultuda küçük tellerden oluşur. Burada daha az bozulma olmaktadır.
Birçok aperture gril ekran düz(flat) şeklindedir. Aşağıdaki şekilde CRT monitörlerin çalışma
prensibi gösterilmektedir.